Spadek to prawa i obowiązki majątkowe osoby zmarłej, które przechodzą na spadkobierców z chwilą jego śmierci. W skład spadku mogą wchodzić zarówno przedmioty materialne, nieruchomości, prawa, ale też i zobowiązania, jak kredyty, długi, niezapłacone rachunki itp.

Spadkobiercą można zostać zarówno w sposób ustawowy – wtedy dziedziczenie następuje zgodnie z przepisami prawa cywilnego, jak i testamentowy, gdy spadkodawca zostawił testament. Jeśli chcemy dowiedzieć się czy taki testament został sporządzony, można sprawdzić rejestr testamentów przy pomocy Notariusza. 

Potwierdzeniem faktu, że dana osoba nie żyje jest akt zgonu. Pomoże on nam w pewnych formalnościach jak np. rozwiązanie umów abonamentowych czy poinformowanie wierzycieli czy kontrahentów o śmierci. Natomiast sam akt zgonu, nie daje on jeszcze podstaw do dysponowania majątkiem wobec osób trzecich, tu będą potrzebne kolejne dokumenty. 

Potwierdzeniem prawa do dysponowania rzeczami pochodzącymi ze spadku jest prawomocne postanowienie sądu o nabyciu spadku lub notarialne poświadczenie dziedziczenia. Dokumenty te pozwalają spadkobiercom dysponować majątkiem osoby zmarłej, gdyż potwierdzają one nabycie spadku oraz wskazują na ich udziały.

Aby można było sprzedać mieszkanie, otrzymać pieniądze z banku zmarłego czy przerejestrować samochód konieczne będzie przedstawienie powyższego dokumentu. Jeśli sprawy są pilniejsze a wszyscy spadkobiercy są dostępni można skorzystać z możliwości sporządzenia notarialnego aktu poświadczenia dziedziczenia, w zasadzie poza oczekiwaniem na termin w wybranej kancelarii nie ma żadnych barier czasowych. Natomiast gdy sprawy spadkowe są skomplikowane lub nie wszyscy spadkobiercy są dostępni (np. mieszkają poza krajem) konieczne będzie przeprowadzenie procedury sądowej i należy się wtedy przygotować na co najmniej kilka miesięcy procedowania. 

Na co zwracać uwagę, gdy dziedziczy się spadek i jakie działania podjąć:

• Nieruchomości: jeśli następuje dziedziczenie nieruchomości, to aby wpisać się w księgę wieczystą konieczne jest przedstawienie aktu poświadczenia dziedziczenia lub postanowienia sądu o nabyciu spadku i złożenie wniosku (KW-WPIS) do ksiąg wieczystych oraz uiszczenie opłaty w wysokości 150 złotych. W przypadku nieujawnienia się jako właściciel może zostać nałożona kara grzywny nawet do 10.000 złotych. Wniosek składa się osobno dla każdej z nieruchomości wchodzącej w skład spadku, w Sądzie właściwym ze względu na położenie nieruchomości. Ponadto należy zaktualizować lub złożyć deklarację dotyczącą podatku od nieruchomości w Urzędzie Miasta, Gminy lub przez ePuap. Do tego służy deklaracja IN-1 wraz z załącznikiem ZIN. 
• Lokale i budynki: należy udać się do Spółdzielni Mieszkaniowej lub Wspólnoty mieszkaniowej celem dokonania korekt, w tym wskazania właściwych danych kontaktowych, a także do dostawców mediów, jeśli na prąd, gaz czy internet były umowy na osobę zmarłą. W przypadku domów czy budynków może być jeszcze konieczność związana z aktualizacją deklaracji do wywozu odpadów komunalnych (śmieci). Warto zwrócić uwagę na abonament RTV, jeśli był on na osobę zmarłą, a nadal będzie używany odbiornik w gospodarstwie domowym należy dokonać aktualizacji danych – można to zrobić zarówno przez internet jak i w Urzędzie Pocztowym. Załatwiając sprawy administracyjne czy związane z mediami należy mieć ze sobą zarówno akt zgonu (w niektórych sytuacjach wystarczy) jak i dokument potwierdzający nabycie spadku. 
• Pojazdy – konieczne jest zgłoszenie śmierci właściciela lub współwłaściciela pojazdu w Urzędzie komunikacji a także dokonać zmian w dowodzie rejestracyjnym. Uwaga na ubezpieczenie: OC działa do końca terminu, ale po jego zakończeniu trzeba wykupić nowe, aby uniknąć kary, natomiast AC najczęściej wygasa z chwilą śmierci właściciela, tu trzeba skontaktować się z ubezpieczycielem, aby poznać możliwości. Należy też zwrócić uwagę na ostatni przegląd techniczny samochodu w dowodzie rejestracyjnym, aby nie przegapić istotnych terminów.
• Umowy – np. telefon, internet, telewizja kablowa, prenumeraty, abonamenty itp. – należy ustalić z jakich usług osoba zmarła korzystała oraz poinformować dostawców o jej śmierci. Bardzo często w takiej sytuacji, po dostarczeniu aktu zgonu usługa jest wyłączana od razu i nie generuje kolejnych obciążeń finansowych.
• Rachunki bankowe – należy zawsze powiadomić bank o śmierci osoby. Po uzyskaniu dokumentu potwierdzającego dziedziczenie trzeba go dostarczyć do każdej instytucji finansowej, gdzie zmarły miał rachunek lub lokatę, aby przekazali pieniądze spadkobiercom. Można złożyć zapytanie do Centralnej informacji o rachunkach za pośrednictwem każdego banku (mogą być różne opłaty), aby ustalić gdzie jeszcze zmarły trzymał oszczędności.
• Kredyty – jeśli takie są, należy szybko zawiadomić pożyczkodawców a także przedstawić im informację o planowanych czynnościach związanych z uregulowaniem kwestii spadkowych, gdyż może to czasowo wstrzymać kosztowne procesy windykacyjne. Niestety odsetki od zadłużenia będą narastać, dlatego w sytuacji zobowiązań, spadkobiercy jak najszybciej powinni podjąć działania, aby nie zwiększać wierzytelności.
• Ubezpieczenia na życie – jeśli są, to należy złożyć odpowiednie wnioski. Pieniądze otrzymają uposażeni lub jeśli nie są wskazani to spadkobiercy. Ubezpieczenia mogły być “grupowe” np. w miejscu pracy, indywidualne, ale też zakupione przy okazji kredytu, konta bankowego czy innego ubezpieczenia. Warto sprawdzić, gdyż wypłaty z polis mogą np. spłacić cały kredyt, jeśli były kupowane celem jego zabezpieczenia.
• Środki w OFE i ZUS – pieniądze zgromadzone na subkoncie ZUS oraz w OFE podlegają dziedziczeniu. Po śmierci ubezpieczonego, środki są przekazywane podobnie jak w ubezpieczeniach osobom uposażonym lub jego spadkobiercom, dlatego także należy się po nie zgłosić.
• Firma – jeżeli zmarły prowadził firmę, konieczne będzie podjęcie szeregu działań związanych z zakończeniem działalności i uregulowaniem wszelkich zobowiązań. Tu należy zasięgnąć indywidualnej porady, aby przygotować się do zamknięcia firmy lub przejęcia działalności. 
• Akcje, udziały, fundusze a także wszelkie inne składniki majątku i prawa – należy ustalić stan posiadania osoby zmarłej oraz zgłosić się do każdej z instytucji zarządzającej składnikiem majątku, aby dokonać przepisania ich zgodnie z dokumentem dziedziczenia. 

Dziedziczenie nieruchomości i formalności po spadku

Powyżej jedynie przykładowe, choć najczęściej spotykane czynności związane z porządkowaniem kwestii majątkowych po osobie zmarłej. Warto też wiedzieć, że dziedziczenie następuje z mocy prawa z tzw. “dobrodziejstwem inwentarza” – czyli odpowiedzialnością za zobowiązania zmarłego tylko do wartości nabytego spadku. Niestety, jeśli spadkodawca ma długi, które przewyższają aktywa, czasem lepiej jest złożyć oświadczenie o odrzuceniu spadku. 

Natomiast po przyjęciu spadku czy to poprzez czynność notarialną czy sądowo w terminie 6 miesięcy od momentu, gdy powstał obowiązek podatkowy trzeba złożyć deklarację w Urzędzie Skarbowym (druk SD) wskazując poszczególne składniki majątku wchodzące w jego skład. W przypadku osób z najbliższej rodziny, które chcą skorzystać ze zwolnienia z podatku, w przypadku spóźnienia się z deklaracją zwolnienie nie będzie przysługiwać. 

Ważne też jest, że aby dokonać zbycia nieruchomości lub spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu będzie trzeba przedłożyć zaświadczenie z Urzędu Skarbowego potwierdzające uregulowanie podatku od spadku. Dlatego w przypadku chęci spieniężenia takiego składnika majątku należy wziąć pod uwagę czas związany ze załatwieniem spraw dokumentowych, złożeniem deklaracji, ewentualną zapłatą naliczonego podatku i uzyskaniem zaświadczenia. To w najlepszym razie będzie kilka tygodni, ale też może być kilka miesięcy, gdyż na każdym z tych etapów mogą się pojawić komplikacje. 

Jeśli odziedziczyłeś nieruchomość i chcesz ją szybko sprzedać, skontaktuj się z profesjonalnym agentem nieruchomości, który pomoże Ci sprawnie przejść przez ten proces i podpowie o czynnościach jakie należy podjąć i na jakim etapie, aby sprawa nie utknęła w martwym punkcie. 

[AS] Gdy odziedziczysz spadek, szczególnie nieruchomość … krótki przewodnik po kwestiach formalnych